Gdy mój syn uczył się w szkole historii Portugalii, a ja z ciekawością przeglądałam jego książki, utkwiła mi w głowie data
traktatu z Tordesillas. Mamy koniec XV wieku oraz rosnące w siłę i opływające w zamorskie bogactwa, odkrywające Nowy Świat dwa mocarstwa Półwyspu Iberyjskiego. Aby uniknąć konfliktu interesów Hiszpanie do spółki z Portugalczykami pod czujnym okiem papieża dzielą między siebie jeszcze nie odkryty świat. Podział biegnie 370 lig morskich na zachód od Wysp Zielonego Przylądka. Tym samym Portugalia zagarnia Brazylię, a Hiszpanie resztę Ameryki Południowej i Meksyk.
Wielokrotnie w drodze na narty w Pireneje omijaliśmy miasteczko Tordesillas, gdzie dokonał się ten XV-wieczny podział świata. Tym razem wracając z Segowii decydujemy się tam zawitać. Oprócz traktatu miasto zasłynęło jako ..... miejsce odosobnienia hiszpańskiej królowej zwanej
Juana La Loca (Joanna Szalona). Wcześnie owdowiała żona Filipa Pięknego (proszę nie mylić z potężnym francuskim władcą o identycznym przydomku) owładnięta szaloną miłością do zmarłego męża jeździła z jego zwłokami po klasztorach całej Hiszpanii przez okrągły rok. Podobno nawet periodycznie otwierała trumnę, żeby przyjrzeć się ukochanemu, tak przynajmniej niesie plotkarska wieść sprzed pięciu wieków. Nie wiadomo czy nie maczali palców w rozpowszechnianiu tej historii początkowo ojciec, a potem syn Joanny. Udało się tym panom sprytnie przejąć rządy w imieniu pomylonej królowej, a ją samą zamknąć na ponad 50 lat w klasztorze Santa Clara właśnie w naszym Tordesillas. Jak twierdzi jedno ze źródeł - nie było to najgorsze więzienie, jakie można było sobie wyobrazić.
Real Monasterio de Santa Clara jest miejscem o wielkim uroku. Położony nad rzeką Duero, z przepięknym obrośniętym bluszczem dziedzińcem na planie kwadratu, klasztor robi naprawdę duże wrażenie. Wątpię tylko czy mimo swojego niewątpliwego czaru to miejsce po 50 latach w nim przebywania budziło w Joannie wciąż tak ciepłe uczucia.
Tordesillas - stare miasto, pomnik Joanny Szalonej, z prawowicie należącą się jej koroną, której prawie nigdy nie miała okazji nosić, krużganki klasztoru Sw. Klary.
Na mnie czeka jednak u klarysek wielka atrakcja, z której katolicka Hiszpania słynie, o której wiele razy słyszałam, ale dotąd nigdy nie miałam okazji osobiście zaznać. W klasztorze można mianowicie kupić pieczone przez same siostry zakonne ciasteczka. Półwysep Iberyjski słynie z tzw.
reposteria conventual, co można opisowo przetłumaczyć na zakonną tradycję wyrobu i wypieku słodkich pyszności. Jak pewnie już wiecie - ja nie jestem wielką zwolenniczką tutejszych słodyczy, ale w klasztorze magnetycznie mnie przyciągał sam proces kupowania.
Jak wiadomo w niektórych zakonach klauzurowych siostry nie mogą mieć kontaktu ze światem zewnętrznym. Tak jest i tutaj, wobec czego opracowano sprytny i oryginalny sposób sprzedaży ciasteczek. Amator zakonnych słodyczy dzwoni dzwonkiem i podchodzi do zamkniętego okienka ze śmiesznym drewnianym urządzeniem przypominającym skrzyżowanie konfesjonału z obrotowymi drzwiami. Gdy usłyszy głos siostry, pozdrawia ją i składa swoje ciasteczkowe zamówienie. Kładzie pieniądze w drewnianym pojemniku i zakręca urządzeniem. Po kilku minutach następuje kolejny obrót i już leży przed nim ładnie opakowana paczka pełna łakoci.
Brama do klasztoru Santa Klara i zakonna "cukiernia" ze zdjęciami ciastek w sprzedaży i dziwnym urządzeniem służącym do zawierania tajemniczych transakcji.
Jak dla mnie już sam sposób zawierania z klauzurowymi siostrami transakcji jest uroczy. Ciasteczka też okazują się wcale nie najgorsze. Moimi faworytami są świeżutkie
polvorones. To bardzo popularne w Hiszpanii ciasteczka, chętnie jedzone zwłaszcza w okolicy Bożego Narodzenia, ale sprzedawane przez cały rok. Tak kruche, jak sama nazwa wskazuje (
polvo - to pył, piasek), że aż rozsypują się w ustach. Ta sypkość i kruchość jest wręcz niespotykana, znacznie większa niż w przypadku np. szkockiego
shortbread.
Jaka jest tajemnica polvorones? Tu przypomina mi się scena z mojego ulubionego serialu “The Big Bang Theory”. Otóż w jednym z odcinków wszyscy zajadają się jakąś potrawą przygotowaną przez matkę głównego bohatera (fizyka teoretycznego Sheldona). Pada pytanie jaki jest secret ingredient tego dania. Ktoś odpowiada, że pewnie love, a ona na to, że nie love tylko lard (smalec). ;) Tak jest i w przypadku polvorones. Klasycznie używanym w nich tłuszczem jest właśnie smalec i, jak się po wielu próbach przekonałam, z masłem czy nawet, jak mi kiedyś proponowano, tłuszczem kakaowym nie wychodzą takie jak trzeba. Wiem, że z pewnością wiele osób ten składnik odstraszy, ale naprawdę te ciastka są wyjątkowe, nie trzeba ich jeść 5 kg tylko np. jedno i wtedy nam ten smalec raczej nie wywoła ze skutkiem natychmiastowym ostrego incydentu wieńcowego. ;) Warto natomiast kupić bardzo świeży smalec i wybrać taki o najłagodniejszym smaku.
Dla odważnych więc dzisiaj
polvorones na smalcu. Kilka uwag: tłuszcz musi być w temperaturze pokojowej, a nie jak w kruchym cieście zimny z lodówki. Mąka, aby
polvorones nabrały charakterystycznego smaku i sypkości, powinna zostać wyprażona w piekarniku. Kolejnym nieodzownym składnikiem są tu zmielone migdały. Zagniatać ciasto polecają Hiszpanie dość długo, inaczej ponoć
polvorones będą twarde. Wałkuje się grubo, na 1,5-2 cm. Wycina owalne kształty. Jeśli wytniecie kółka to podobno nie będą to już
polvorones tylko
mantecados (
manteca de cerdo to właśnie po hiszpańsku smalec wieprzowy, a
mantecados to cała rodzina ciastek z jego dodatkiem). Moje maja fikuśnie zębate brzegi, bo tylko taką miałam foremkę, klasycznie to powinny być gładkie owale. Najbardziej spodobał mi się przepis na 3 rodzaje
polvorones robione za jednym zamachem. Do 1/3 ciasta dodaje się cynamonu, do kolejnej 1/3 skórki cytrynowej, a do reszty kakao. Są też tacy co robią polvorones o smaku anyżowym, ale te mi jakoś mniej smakują. Pamiętajcie o trzymaniu się niskiej temperatury pieczenia, wtedy ciasteczka nie popękają.
Polvorones w trzech smakach
ok. 60 sztuk
525 g mąki
250 g drobno mielonych migdałów
250 g cukru pudru
250 g smalcu w temperaturze pokojowej
skórka starta z 1 cytryny
1 i 1/2 łyżeczki cynamonu
2 łyżki kakao
cukier puder do posypania ciasteczek
Mąkę i migdały rozsypujemy na papierze do pieczenia na dużej blaszce i prażymy w piekarniku nagrzanym do 160ºC przez 25-30 min, od czasu do czasu mieszając. Celem jest głównie wysuszenie mąki, nie musi nam ona jakoś szczególnie zbrązowieć.
Do zupełnie wystudzonej mieszanki mąki i migdałów dodajemy cukier puder, a następnie smalec i wyrabiamy na gładkie ciasto - można to zrobić ręcznie, w mikserze lub malakserze. Ciasto powinno utworzyć miękką kulę, jeśli to się nie dzieje dodajemy nieco więcej mąki.
Dzielimy ciasto na 3 części do jednej dodajemy skórkę startą z cytryny, do drugiej 1 i 1/2 łyżeczki cynamonu, do trzeciej kakao. Wkładamy ciasta zawinięte w przezroczystą folię do lodówki na minimum 30 min.
Rozwałkowujemy na grubość 1,5-2 cm i wycinamy kółka lub owale. Pieczemy w 150ºC na termoobiegu lub 165ºC z grzaniem góra/dół przez ok. 30-40 min. Ciasteczka po upieczeniu będą bardzo miękkie (jakby niedopieczone). Zostawiamy je na blaszce do wystygnięcia (wówczas nieco stwardnieją, ale nadal będą niezwykle kruche).
Gdy polvorones zupełnie wystygną posypujemy je szczodrze cukrem pudrem.
